CON RỒNG
TRONG DÂN GIAN
Nguyễn Quý Đại
Năm 2012 cầm tinh con rồng nằm
trong cung hoàng đạo, đứng
vị trí thứ 5 trong số 12 con giáp, theo lịch Nhâm Thìn
(壬辰) thuộc thứ 29 theo Thiên Can Địa
Chi là: Giáp Tý, Ất Sửu, Bính Dần, Đinh Mão, Mậu
Thìn, Kỷ Tỵ, Canh Ngọ, Tân Mùi, Nhâm Thân, Quý Dậu….
chu kỳ sáu mươi năm (60), năm 2012 Nhâm thìn (thứ
29), năm 2024 Giáp thìn (thứ 41) 2036 Bình thìn (thứ 53) tới
năm 2072 trở lại năm Nhâm thìn.
Về
đời sống, trong khoa học cũng như thi ca của
12 con giáp như: hổ, rắn, khỉ, chuột được
nuôi trong sở thú, heo, gà, chó, mèo, trâu, ngựa được
thuần hóa thành gia súc, nhưng con rồng không thể tìm đâu
ra trong thực tế. Rồng sống trong những câu chuyện
thần thoại từ Á sang Âu trong các phim hoạt hình giả
tưởng. Tuy nhiên con rồng là biểu tượng
đặc biệt trong văn hóa, tín ngưỡng của
dân tộc Việt Nam, liên quan đến truyền thuyết
con rồng cháu tiên chuyện
huyền thoại Lạc Long Quân lấy nàng Âu Cơ đẻ
ra bọc trăm trứng và nở thành một trăm
người con….Rồng là biểu tượng của sự
cao quý tốt đẹp, thăng hoa và thịnh vượng,
rồng xuất hiện thể hiện cái đẹp chân,
thiện, mỹ. Hình ảnh con rồng đã ăn sâu vào
tâm thức của người Việt, những di tích lịch
sử, cổ vật có hình rồng bay phượng múa,
(long-lân-qui-phụng) được sử dụng trong kiến
trúc tôn giáo, điêu khắc và hội họa,
hình rồng mang bản sắc riêng. Từ đời
Lý rồi qua các triều đại rồng có những khác
biệt, thân rồng uốn hình 12 khúc, đại diện
12 tháng trong năm. Thân mềm mại uốn
lượn thể hiện sự biến hóa. Trên lưng có vây nhỏ liền mạch và đều
đặn. Đầu rồng có bờm
dài, râu cằm, không sừng. Mắt lồi to, hàm mở
rộng có răng nanh, bốn chân mỗi chân có ba, bốn
móng cong nhọn. Đầu rồng ngẩng
cao, há miệng rộng vờn đớp viên ngọc quý (ở Nhật Bản,
Đại Hàn và Trung Hoa rồng hay cầm ngọc bằng
chân trước). Rồng luôn tìm kiếm viên ngọc
đó như một vật hình cầu lơ lửng ngay gần
miệng rồng để diễn tả ý rồng nhả
ngọc, rồng chầu ngọc, hay rồng tranh ngọc
Rồng ở các nước Á châu
có nhiều khác biệt với rồng ở Âu châu, rồng
Á châu có mình rắn, vảy cá, bờm sư tử, sừng
hươu và biết bay, là con vật linh thiêng. Ngược
lại các nước Âu châu rồng “Dragon” là một loài quái vật thân con khủng
long có cánh dơi là biểu tượng của cái ác và sự
hung dữ đều phun ra lửa hay nước phá hủy
tất cả. Sức mạnh của rồng ở trong miệng
và đuôi của nó
Những hình tượng đó đều
sinh ra từ trí tưởng tượng của con người
và là đặc điểm của mỗi nền văn hóa,
nên rồng Đông phương có những nét khác rồng
Tây phương.
-Fairy
Dragon, rồng màu sắc sặc sỡ, có cánh chuồn chuồn
hoặc cánh bướm, cổ dài, đuôi dài, mắt to .
-Azure
Dragon, loại rồng thường có màu xanh lục hoặc
xanh blue, sống rất thọ, hay gặp ở Bắc Cực .
-Chimera, loại rồng 3 đầu, hung
ác, có sải cánh rộng, ở trong rừng núi cao, rồng
mang sức mạnh của thiên nhiên là 4 yếu tố tạo
nên vũ trụ: Gió, Lửa, Đất và Nước. Sự khác biệt về rồng của Đông phương cũng như Tây phương đều giúp con người
nhận thức khám phá về thế giới thêm phong phú.
Hiện
tượng vòi rồng hút nước.
Vòi rồng hút
nước là hiện tượng một luồng không khí
lớn xoáy tròn mở rộng ra từ một đám mây dông
xuống tới mặt đất. Lốc xoáy do có 2 luồng gió mạnh thổi
ngược chiều và lệch nhau tạo nên xoáy mạnh
cuốn nước lên cao giống như vòi rồng, sức
hút ở trung tâm cơn lốc lên đến 100km/giờ. Do
đó cơn lốc này có thể hút nước biển và cả
những con cá đem lên trời, đường kính của
vòi rồng có thể thay đổi từ 20m đến khoảng
50m. Người ta gọi vòi rồng âm Hán-Việt
là "lục long quyển", tiếng Anh Tornado có nguồn
gốc từ tiếng Tây Ban Nha là tornar.
Nhìn
từ xa vòi rồng có thể có màu đen hoặc trắng,
tuỳ thuộc những thứ mà nó cuốn theo,
vòi rồng xuất hiện ở trên đại
dương thường hút nước biển lên cao tạo
thành các cây nước (waterspouts).
Rồng sống trong huyền thoại
Trong dân gian, rồng vẫn là sự kích
thích trí tưởng tượng tạo cảm hứng sáng
tác cho con người. Ở Việt Nam hình
tượng rồng đại diện cho uy lực triều
đình, rồng được thêu lên áo bào vua. Áo vua
được gọi là long bào, mũ vua được gọi
là long quân, giường vua ngủ được gọi là
long sàng, sân vua được gọi là long đình, xe vua dùng được gọi là long xa, thuyền
vua ngự được gọi là thuyền rồng… Cột
trụ chùa, cung điện, bia trụ
xưa nay đều có hình rồng uốn éo theo chiều
đứng, (loại rắn bò uốn éo theo chiều ngang)
Lý Công Uẩn lật đổ nhà tiền
Lê năm Kỷ dậu 1009, lên ngôi tức Lý Thái Tổ trị
vì (1010-1028) có công lập nên nhà Lý. Tháng 7 năm
1010 vua dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra thành Đại
La, có huyền thoại rằng khi vua đi thuyền đến
Đại La thì rồng xuất hiện trên trời, báo điềm
lành cho triều đại tốt đẹp nên
vua đổi tên Đại La thành Thăng Long, có nghĩa là “rồng bay lên”. Từ đo
bắt đầu một giai đoạn lịch sử mới
đối với vận mệnh của dân tộc trên
đất Thăng Long. Vua Minh Mạng (trị vì 1820-1841) đổi
Thăng Long (821 năm) thành Hà Nội năm 1831, nhà thơ
Huy Cận đã hoài cổ Thăng long với “đất
ngàn năm văn vật”:
Đây
Thăng Long đất sắp tròn nghìn tuổi
Rồng
bay lên ngày tháng tốt tâu vua
Lý
Công Uẩn mắt thần nhìn nước non mở hội
Bốn
phương trời Đại Việt lập kinh đô
Trong thi ca, tục ngữ lưu truyền,
hay các truyện thần thọai ly kỳ, hấp dẫn
đều do trí tưởng tượng trong đời sống
dân gian đó là những ước mơ và khát vọng của
con người về rồng…
Phận
gái lấy được chồng khôn
Xem bằng cá vược vũ môn hoá rồng.
Nghĩ
con cá lý ngư cũng như thân thiếp
Chờ
cho mãn kiếp tu hoá rồng
Thôi
anh đừng mong vợ mong chồng
Để
cho em xa lánh bụi hồng gió trăng
Nước
lên khỏi bực tràn bờ
Thương
thì nói vậy, biết chờ đặng không
Đặng
không tôi cũng gắng công
Chừng nào ao cá hóa rồng sẽ hay.
Trí tưởng tượng thật phong
phú, rồng không ấp trứng nhưng nở ra rồng
Trứng
rồng lại nở ra rồng
Liu diu lại nở ra dòng liu diu
Trứng
rồng lại nở ra rồng
Hạt
thông lại nở cây thông rườm rà
Sông
Trà sát núi Long Đầu
Nước
kia chảy mãi rồng chầu ngày xưa
Núi
Long Đầu lưu danh hậu thế
Chùa
Thiên Ấn ấn để hậu hoàng
Ai về
xứ Quảng cho nàng về theo
Sự chệnh lệch về kiến thức
trong tình yêu, tình vợ chồng xưa cũng như nay, quả
là một trở ngại lớn lao trong việc xây dựng
hạnh phúc gia đình :
Rồng
nằm bể cạn phơi râu,
Mấy lời anh nói dấu đầu hở
đuôi.
Rồng
vàng tắm nước ao tù,
Người
khôn ở với người ngu bực
mình.
Một
ngày tựa mạn thuyền Rồng
Còn
hơn trăm kiếp nằm trong thuyền chài
Rồng
giao đầu, Phụng giao đuôi,
Nay
tui hỏi thiệt : Mình thương tui
không mình ?
Người xưa quan niệm “vua ngự
rồng chầu” Huế là kinh đô có sông Hương núi Ngự.
Nơi tham dự họp hội triều kiến của triều
đình nên gọi là rồng chầu ngoài Huế, Ngựa tế
Đồng Nai là nơi khai khẩn đất hoang mở rộng
bờ cõi, đời sống của ngựa vất vả
nhọc nhằn…
Rồng
chầu ngoài Huế, ngựa tế Đồng Nai
nước sông trong chảy lộn sông ngoài
thương người quân tử lạc loài tới
đây
Rồng
đen lấy nước thì nắng,
Rồng
trắng lấy nước thì mưa ..
.
Cái đẹp phát xuất từ tâm tư
con người, quan niệm của người bình dân thời
xưa cho chúng ta thấy được một phần nhân
sinh quan :
Lỗ
mũi em thì tám gánh lông
Chồng
yêu, chồng bảo râu rồng trời cho
Đêm
nằm thì ngáy o o
Chồng
yêu, chồng bảo ngáy cho vui nhà.
Hôm
qua anh đến chơi nhà
Thấy
mẹ nằm võng, thấy cha nằm giường
Thấy
em nằm đất, anh thương
Anh
đi mua gỗ đóng giường tám thang
Bốn
góc thì anh bịt vàng
Bốn
chân bịt bạc, tám thang chạm rồng
Ví von rồng qua các câu đố về tàu
cau và con gà trống
Đầu rồng đuôi phụng le te
Mùa đông ấp trứng muà hè để
con
Đầu rồng, đuôi phụng cánh tiên
Ngày năm bảy vợ, tối ngủ riêng
một mình.
Thực
vật và động vật mang tên rồng
Các loại cây xương rồng tên khoa học:
Cactaceae có từ 24 đến 220 chi, tùy theo nguồn (90 chi
phổ biến nhất), trong đó có từ 1.500 đến
1.800 loài. Cây xương rồng có nguồn gốc từ vùng
sa mạc Mỹ châu và một số mọc trong rừng nhiệt
đới, xương rồng có gai và thân, lá cây chứa
nước dự trữ
hai
lá mầm và có hoa nở đẹp lâu tàn.…Trái Thanh long (Dragon
Fruit) của Việt Nam thơm ngon xuất cảng ra thị
trường thế giới….
Nhiều loại cá gọi là cá rồng, cá
rồng Á châu (tên khoa học:
Scleropages formosus) Cá rồng được tìm thấy ở
một số nước như: Thái Lan, Indonesia (Bocneo,
Sumatra), Malaysia. Úc loại cá nầy theo màu sắc và hình dáng
chia ra làm 4 loại chính là:
Kim long quá bối Cross Back Goiden Maiaysia (giống
này từ Malaysia):
Huyết long Super Red (giống này từ
Indonesia)
Kim long hồng vĩ
Red Tail Golden (giống này từ Indonesia)
Thanh long Green
Arowana giống này có ở nhiều nơi trên vùng nhiệt
đới.
Loài cá Rồng Lá Leafy Seadragon (Phycodurus
eques), cá Rồng Tảo The Weedy Seadragon (Phylloptreyx Taeniolatus) là những loại cá đẹp
trông giống như một thân cây có những cái lá thật
lạ, lộng lẫy là những phiến da, treo khắp
đầu, thân, đuôi, rồng lá sống ở độ
sâu từ 5-35m, ở vùng nước ôn đới theo duyên hải
miền Nam Australia trong khu rừng tảo bẹ dưới
biển, ở Viện Hải dương Học Long Beach
California có nuôi những loại đó.
Cá vượt
vũ môn theo truyền thuyết cho rằng
loại cá chép vượt vũ môn để hóa rồng. Người
Tàu đời nhà Hạ quan sát mùa vượt thác của cá Hồi
về những dòng suối trên cao để đẻ trứng,
họ không hiểu về tập tính đời sống loại
cá nầy nên bịa ra lối giải thích rằng đoàn cá
thi vuợt qua các bậc cao gọi là vũ môn để hoá
rồng bay đi, con nào không thành công thì chết.
Theo tài liệu dẫn chứng đó là
loại cá Hồi Salmon/ Lachs dòng họ Salmonidae có 4 loại
chính: Chinook, Coho, Sockeye và King Salmon. Đời
sống hấp thụ cả cả hai môi trường
đối nghịch là nước mặn lẫn nước
ngọt. Cá Hồi được sinh
trưởng tại vùng nước ngọt, nơi bắt
nguồn của các con sông, suối, hồ. Sau đó
chúng xuôi theo dòng ra biển sống tại
các đại dương bao la. Đến mùa
giao phối, chúng lại ngược dòng thời gian dài một
vài tháng, quay về nguồn vượt thác để sinh sản
rồi chết. Trứng nở ra thế hệ con cái
lại tiếp tục quay ra biển sinh tồn duy trì nòi giống….
Những địa danh có hình
tượng rồng
Sân rồng, thuyền rồng của ông
kỷ sư Nguyễn Thành Nam (1909-1990), là người sáng lập
Đạo Dừa; hay còn gọi là Hòa đồng Tôn giáo; Cuộc sống tu hành thức ăn chỉ
là trái cây và dừa (nên người đời gọi Ông
Đạo Dừa) ông thành lập
đạo Dừa tại cồn Phụng ở Bến Tre vào năm 1963. Khu vực
hành đạo của Đạo Dừa rộng khoảng
1.500m2 hiện vẫn còn “Sân rồng”, có hình 9 con rồng ôm
thân cột, hình ông ốm nhỏ đứng giữa 9 bà vợ
tượng trưng cho 9 con rồng (vợ nhưng không
quan hệ tình dục?).
Sông chín rồng
là sông Cửu Long, hay Cửu Long Giang (九龍江), là tên gọi chung cho
các phân lưu của sông Mê Kông chảy trên lãnh thổ Việt
Nam. Bắt đầu từ Phnom Penh, nó chia
thành 2 nhánh: bên phải là sông Bassac (sang Việt Nam gọi là
Hậu Giang) và bên trái là Mê Kông (sang Việt Nam gọi là Tiền
Giang), cả hai đều chảy qua đồng bằng
châu thổ rộng 3,3 hecta ruộng lúa phì
nhiêu, nước sông chảy ra biển có chín cửa. Từ
Hậu giang các cửa : Định An, Ba Thắc, Tranh Đề.
Từ Tiền giang các cửa: Tiểu, Đại, Hàm Luông,
Cổ Chiêm, Cung Hầu, Ba Lai, nên
sông Mê Kông còn được gọi là sông Cửu Long, tức
"sông chín rồng”, ngày nay do môi trường thay đổi
một cửa sông đã bị cát bồi biến mất một
con rồng! nhưng
trong lòng của nhân gian vẫn còn 9 con rồng
Sông
Cửu Long chín cửa hai dòng
Người
thương anh vô số
Nhưng
anh chỉ một lòng với em
Ngoài ra còn có nơi mang tên long tức rồng:
Vĩnh Long, Long Hồ, Bình Long, Long Bình, Hạ long, Phước
Long, Long Mỹ, Long Hải, Long Xuyên, Long Khánh, Long An, Long Hồ,
Long Đất, Long Thành, Long biên…ở Indonesia có đảo
rồng
Những
phim và sách mang tên rồng :
Các phim Tàu kiếm hiệp và võ thuật nỗi
tiếng như: Ngoạ hổ tàng long, Mãnh long quá giang, Thiên
long bát bộ, Long hổ đấu, các phim họat hình của
Nhật: Truyền thuyết về rồng, Tales From Earthsea,
legen of the Millennium Dragon 2011, ngoài ra còn có các loại phim
Dragonnica, Dragon and Elf Beauty wallpaper from Dragons wallpapers; D War,
Dinosaur and Dragon, Người con của rồng, Rồng
xanh…. nhạc phẩm Con Rồng Việt Nam…
Loạt truyện
Bảy viên ngọc rồng được phát hành với 3
loạt truyện, 17 phim hoạt hình, Video game. Năm 2008, hãng 20th Century
Fox sản xuất bộ phim đầu tiên với người
thật đóng trình làng năm 2009. Các tên tài tử điện ảnh võ thuật
Tàu được nhiều người biết như Thành
Long (Jackie Chang) Lý Tiểu Long (Bruce Lee) Địch Long, truyện
Tam Quốc có Triệu Tử Long, Ngọa Long Khổng Minh
Gia Cát Lượng, Đào Duy Từ có “Ngoạn Long Cương
Vãn”….Tác phẩm “Con Rồng An Nam” của cựu hoàng Bảo
Đại (1913-1997) hoàng đế thứ 13 là con “rồng nằm” cuối cùng của nhà Nguyễn đã qua
đời và bị lãng quên trên xứ người.
Tác giả Bill-Hayton
cựu phóng viên BBC tại Hà Nội viết “Vietnam Rising Dragon”. (là con rồng của
tập đoàn đảng CSVN đang biến chủ
nghĩa CS sang tư bản Việt Nam thành kiểu công ty
gia đình. Tầng lớp mới giới thương gia,
không tách khỏi đảng cộng sản mà lại là
thành viên của đảng, hoặc có liên quan tới đảng),
theo “chủ thuyết” COCC là bốn
chữ cái đầu của Con Ông Cháu Cha hay 5C
viết tắt là của “Con Cháu Các Cụ Cả”. Từ thế
kỷ thứ 20 các nước tự do chọn người
tài đức ra phục vụ quê hương và dân tộc,
CS Việt Nam thì đi ngược lại bánh xe tiến hoá của lịch sử.
Nhật ký “rồng rắn” của cố trung
tướng Trần Độ (1923-2002) là tác phẩm cuối
đời, niềm vui chưa trọn vẹn. Tác giả nói đến nỗi niềm cay đắng
đã phục vụ dưới chủ nghiã CS và bị khai
trừ khỏi đảng. Ông viết để tặng
“người đời và cuộc đời” những ai còn
quan tâm đến tiền đồ của đất
nước, ước mơ cuối cùng của ông chỉ
có tự do, dân chủ cho dân tộc Việt
Nam. Bốn câu thơ sau đã nói lên nỗi lòng của tác giả:
Những
mơ xoá ác ở trên đời
Ta phó thân ta với
đất trời
Ngỡ ác xóa
rồi thay cực thiện
Ai hay, biến
đổi, ác luân hồi.
Nhìn lại năm Tân mão đi qua thế
giới thay đổi, những người hiền tài hay
ác độc đều phải ra đi theo
luật tạo hóa “sinh lão bệnh tử”. Osama bin Laden, xuất
thân trong gia đình giàu có tại sao ông hận đời, cuồng
tín tổ chức khủng bố quốc tế giết
người và cuối cùng phải chết theo
định luật “dùng gươm sẽ chết vì
gươm”. Đại tá Gadhafi của Lybia, 42 năm quyền
lực thao túng dầu mõ đầu tư hơn 200 tỷ Mỹ
Kim ra ngoại quốc… sống giàu sang, tham lam, thủ
đoạn để rồi chết trong nhục nhã cô đơn,
thân xác bị kéo lê trên đường phố, tất cả
danh vọng tài sản đều bỏ lại, cát bụi
trở về với cát bụi… Thế giới văn minh
ngày nay loại bỏ người ác, cũng như chế
độ độc tài ra khỏi quỷ đạo của
trái đất, đây là bài học qúy giá cho những ai còn
tham quyền cố vị, muốn cầm quyền theo lối cha truyền con nối.
Thế giới thương tiếc Steve
Jobs là thiên tài của thời đại, nhiều phát minh
cho ngành điện tử làm thay đổi đời sống
truyền thông, đóng góp một sự nghiệp vỉ
đại cho nhân loại... Ðịnh mệnh đã thu ngắn
sinh mệnh của ông, dù ông có tài sản 8 tỷ US$ nhưng
không mua được sự sống cho chính mình! Âu Châu khủng hoảng
tiền tệ, Thái Lan Campuchia, Việt
Nam bị ngập lụt. Tệ hại hơn nửa nhà cầm
quyền Việt Nam không tôn trọng nhân quyền, đàn áp các cuộc biểu tình chống
Tàu xâm chiếm biển đảo của Việt Nam, bắt
giam thành phần trí thức già- trẻ yêu nước bất
đồng chính kiến vì họ muốn nhà cầm quyền
phải tôn trọng các quyền tự do của con người,
không đàn áp tôn giáo. Cố Thượng nghị sĩ
Daniel Patrick Moynihan (1927-2003) đã nói: ”If a person goes to a country and finds their newspapers
filled with nothing but good news, there are goodmen in jail” (nếu bạn
đến một nước mà bạn chỉ thấy trên
báo toàn những tin tốt, thì những người tốt
của đất nước đó ở trong tù) trường
hợp nầy giống xã hội VN ngày nay.
Năm 2012 là năm Thìn, theo người Tây phương coi rồng là biểu tượng cho sự
xấu xa, độc ác, là đối tượng mà con
người cần phải chinh phục, thì ngược lại
Đông phương xem rồng là biểu tượng cho sự
tốt đẹp, may mắn và thịnh vượng… Dù
quan niệm khác nhau nhưng năm Nhân thìn đến mọi
người dù Âu hay Á
đều mơ ước một tương lai
tươi đẹp hơn, đời sống vượt
qua những khó khăn về kinh tế, có công ăn việc
làm, tránh chiến tranh và mong ước thiên tai không xảy
ra để con người bớt khổ đau nghèo
đói…Mong ước Việt Nam có tự do dân chủ và nhân
quyền được tôn trọng, người dân được sử dụng các quyền
tự do căn bản để xây dựng một xã hội
công bằng, bác ái, được
sống trong an bình và công lý. Kinh tế Việt Nam phát triển,
như những con rồng tại Đông Nam Á Châu bay cao,
để chúng ta có thể tự hào là Con Rồng Cháu Tiên,
Tài liệu tham khảo.
Thi
ca bình dân Việt Nam Ng. Tấn Long-Phan Canh NXB Sống Mới Saigòn 1969
Ca
dao trữ tình Việt Nam NXB Giáo Dục
Tài
liệu, hình trên các Website và Wikipedia