HỒI ỨC VỀ MÙA HÈ ĐỎ LỬA
TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ
Dương Viết Điền
Năm 1972, đại đội
102 Chiến Tranh Chính Trị của tôi được tăng phái cho Sư đoàn 3 Bộ Binh đóng
tại căn cứ Ái Tử thuộc tỉnh Quảng Trị. Lúc bấy giờ đại đội trưởng là đại úy
Trần Văn Hải, đại đội phó là tôi mang cấp bậc trung uý.
Như chúng ta đã biết
mùa hè đỏ lửa năm 1972, Việt cộng đã xử dụng một lực lượng chưa từng thấy
để tấn công mặt trận Trị Thiên: ba sư đoàn Bộ binh 304, 308, 324B cùng sáu
trung đoàn địa phương của Khu 5, ba trung đoàn chiến xa, hai trung đoàn đặc
công và một sư đoàn pháo nặng 130 ly.
Tôi còn nhớ sáng hôm
ấy theo chỉ thị của thượng cấp, đại úy Trần Văn Hải phải vào họp khẩn cấp
tại Bộ tham mưu của Sư đoàn trong tỉnh Quảng Trị nên tôi phải chỉ huy đại
đội lúc đại đội trưởng vắng mặt. Lúc bấy giờ Việt cộng vẫn tiếp tục pháo
kích vào căn cứ Ái Tử. Như thường lệ, tôi chỉ thị cho tất cả quân nhân
trong đơn vị tôi nằm yên tại chỗ, sẵn sàng chiến đấu, tuyệt đối không được
đi đâu cả. Tình hình mỗi lúc một căng thẳng, ngoài quốc lộ tiếng xe cộ chạy
liên tục, chúng tôi nghe cả tiếng xe tăng di chuyển từ phía Đông Hà vào
tỉnh Quảng Trị. Chỉ có một đơn vị đóng sát đại đội tôi là kho y dược gồm
một, hai trung úy dược sĩ và hai, ba quân nhân thuộc cấp, tất cả các
đơn vị tăng phái khác như quân cụ, quân nhu, tiếp vận vv… trú đóng cách xa
đơn vị tôi, mặc dầu cũng nằm trong căn cứ Ái Tử với nhau, nên không thể
liên lạc để phối hợp hay hỏi xem tin tức, tình hình chiến sự tổng quát được
vì lúc bấy giờ đường dây điện thoại đã trở thành bất khiển dụng. Vì chưa
nhận được lệnh gì cả và đại đội trưởng Trần Văn Hải đi họp chưa về nên tôi
vẫn chỉ thị cho quân nhân trong đơn vị án binh bất động mặc dầu tình hình
lúc ấy có vẻ bi quan. Vì đơn vị tôi nằm sát hàng rào phòng thủ của căn cứ,
xa quốc lộ I nên không thấy những gì xảy ra trên quốc lộ được. Bỗng một số
quân nhân trong đơn vị tôi cho tôi biết các đơn vị bạn như quân cụ, quân
nhu, tiếp vận v.v… đã rút hết cả rồi và đề nghị tôi nên di chuyển gấp. Để
kiểm soát lại những tin tức do một số quân nhân trong đơn vị vừa báo cáo
cho tôi, tôi liền chạy nhanh dọc theo hàng rào kẽm gai phòng thủ tiến về
phía quốc lộ I để xem hư thực ra sao. Khi đến một vị trí có thể nhìn thấy
được quốc lộ I, tôi thấy cả một đoàn xe cộ nối đuôi nhau chạy nhanh từ phía
tỉnh Đông Hà vào tỉnh Quảng Trị, thêm vào đó các xe của những đơn vị bạn
như quân cụ, quân nhu, tiếp vận v.v… cũng đang phóng nhanh từ địa
điểm trú đóng trong căn cứ Ái Tử ra phía quốc lộ I rồi nhập vào đoàn xe
đang chạy trên quốc lộ luôn. Tôi liền phóng nhanh về lại đơn vị tôi rồi chỉ
thị cho tất cả quân nhân trong đại đội hãy lên xe gấp rồi ra lệnh cho tài
xế lái nhanh ra quốc lộ I nhắm tỉnh Quảng Trị trực chỉ mặc dầu lúc bấy giờ
đại đội trưởng Trần Văn Hải đi họp chưa về! Cũng may nhờ một số quân nhân
trong đơn vị báo cáo, nếu không cứ đợi chờ đại đội trưởng Trần Văn Hải đi
họp về sẽ di tản chiến thuật “rút lui” thì quá trễ. Lúc đó, Cộng quân sẽ
tràn ngập căn cứ Ái Tử mất rồi! Khi các xe của đơn vị tôi chạy đến ngã ba
đường, nơi rẽ vào tỉnh Quảng Trị và một đường chạy theo quốc lộ I vào tỉnh
Thừa Thiên thì không sao chạy được nữa. Vì trên đường chạy vào tỉnh Quảng
Trị lúc bấy giờ xe cộ bị liệt máy nằm ngổn ngang giữa đường. Điều này khiến
tôi suy nghĩ rằng có lẽ đại úy Hải đang tìm cách lái xe về lại đơn vị tôi
để ra lệnh cho quân nhân trong đơn vị rút lui nhưng bị kẹt lại trong tỉnh
nên bó tay. Tôi cũng muốn dẫn quân nhân trong đơn vị vào tỉnh Quảng Trị để
gặp đại úy đại đội trưởng Trần Văn Hải rồi bốc đại úy Hải đi luôn.Vì không
thể vào tỉnh Quảng Trị được, tôi liền ra lệnh cho các tài xế quay xe lại
chạy trên quốc lộ I hướng về Huế trực chỉ. Xe chúng tôi mới di chuyển được
vài phút thì Việt cộng lại tiếp tục pháo kích dọc theo quốc lộ I, nhiều quả
đạn 130 ly rơi dọc theo quốc lộ, nhiều quả rơi ngay chính giữa quốc lộ
trúng vào thường dân đang chạy giặc từ Quảng Trị vào Huế khiến dân chúng
nằm chết ngổn ngang dọc đường rất nhiều. Phần thì Việt cộng đang pháo kích
như mưa, phần thì xác chết nằm ngổn ngang giữa đường quá nhiều nên xe không
thể nào chạy được nữa. Tôi liền ra lệnh cho quân nhân trong đơn vị nhảy
xuống xe. Lúc bấy giờ số quân nhân trong đại đội tôi không nhiều lắm,thường
thường ít khi đủ theo cấp số. Lúc bắt đầu triệt thoái khỏi căn cứ Ái Tử,
đơn vị tôi chỉ còn khoảng 20 người vì một số đã theo Đại úy Hải vào họp tại
tỉnh Quảng Trị, một số đã vào Huế cách đó một tuần để di chuyển quan tài
của một quân nhân trong đơn vị bị thiệt mạng vì trúng đạn pháo kích của
Việt cộng.
Vì Việt cộng
vẫn tiếp tục pháo kích liên tục nên chúng tôi vừa chạy vừa núp vừa núp vừa
chạy. Cuối cùng chúng tôi đã lạc nhau và chỉ còn một anh đi sát bên
tôi là anh Được, nhiếp ảnh gia của đơn vị. Thế là tôi và anh Được nhập vào
đoàn người chạy loạn gồm đủ quân binh chủng và thường dân để di chuyển về
Huế. Để Việt cộng không biết mình là sĩ quan nếu bị bắt, tôi liền gỡ cặp
lon trung úy trên cổ áo xuống. Thế rồi tôi và anh Được vừa chạy vừa núp để
tránh đạn đại bác của Việt cộng vẫn triền miên pháo từ trên núi xuống. Trong
lúc đang chạy bộ dọc theo quốc lộ I để vào Huế tôi thấy trên quốc lộ rất
nhiều loại xe như xe tăng, xe thiết giáp, xe GMC, xe Dodge, xe Jeep, xe dân
sự đua nhau chạy thật nhanh hướng về phía Huế trực chỉ. Dọc đường, dân
chúng kẻ gánh người gồng, kẻ xách tay người bồng con cùng nhau chạy từng
đoàn dọc theo quốc lộ. Bỗng tôi thấy một chiếc xe jeep chạy ngang trước mặt
tôi trên xe chỉ có 3 người. Nhìn kỹ người ngồi bên phải cạnh tài xế thì ra
đó là Chuẩn tướng Nguyễn Văn Toàn, tư lệnh lực lương thiết giáp. Tướng Toàn
vừa ngồi trên xe vừa nhìn chiếc trực thăng đang bay sát trên đầu chiếc xe
jeep của ông ta. Có lẽ viên sĩ quan cận vệ trên xe jeep đã liên lạc được
bằng máy PRC25 với viên phi công trực thăng nên tôi thấy chiếc trực thăng
xà xuống rất thấp rồi đáp xuống trên quốc lộ và bốc tướng Toàn bay đi luôn.
Tôi lại tiếp tục vừa đi, vừa chạy, vừa núp đạn đại bác. Khi chạy đến gần
một chiếc xe tăng chở lính ngồi chật ních trên xe vừa dừng lại, tôi liền
leo lên chiếc xe tăng để xin quá giang. Mấy người lính ngồi trên xe tăng
đưa chân ra hất tôi xuống nên tôi đành phải leo xuống xe. Khi tôi vừa chạm
cả hai chân xuống đất thì xe tăng lại bắt đầu chuyển bánh. Chỉ trong một
giây đồng hồ khi tôi vừa rút chân phải ra thì ngay lập tức bánh xe tăng
nghiền nát trên vị trí tôi vừa rút bàn chân phải. Nếu chỉ trễ khoảng một
giây nữa thôi thì bàn chân phải tôi đã bị bánh xe tăng nghiền nát như tương
rồi. Lúc bấy giờ chỉ có cách bò để di chuyển vào Huế mà thôi! Sau khi leo
lên xe tăng và bị hất xuống, tôi và anh Được lại tiếp tục đi. Bỗng nghe
tiếng đại bác bay vèo qua đầu, chúng tôi lại nằm xuống núp. Nhiều quả rơi
trúng dân chúng đang di chuyển phía trước tôi khiến nhiều người bị trúng
mảnh đạn và chết ngay tại chỗ trên mặt đường quốc lộ thật đau lòng! Đã thế,
một vài chiếc xe chạy từ Quảng Trị vào cán ngay lên những xác người vừa mới
chết vì bị trúng đạn pháo kích làm tôi rùng mình lạnh cả xương sống! Lúc
bấy giờ xác người nằm chết trên quốc lộ rất nhiều, chỗ nầy vài xác, đằng
kia vài xác, đằng xa hơn nữa cũng mấy xác trông mà hãi hùng. Sở dĩ xác chết
nằm ngổn ngang giữa đường rất nhiều vì đồng bào dồn vào từng cụm không chịu
phân tán mỏng nên khi bị mưa pháo của cộng quân, tổn thất nhân mạng lên rất
cao. Sau này nhà văn Trần Thy Vân cho tôi biết, sở dĩ đồng bào dồn vào từng
cụm trên quốc lộ I mà không tiếp tục di chuyển nữa vì địch đã chiếm cầu Bến
Đá ở mạn Nam Quảng Trị để chận đường. Cũng theo nhà văn Trần Thy Vân, lúc
bấy giờ là trung úy đại đội trưởng đại đội I thuộc tiểu đoàn 21 Biệt Động
quân, khi biết Việt cộng đẩy Đại đội C7 thuộc K8, Sư đoàn 304 CSBV chiếm
cầu Bến Đá ở mạn Nam Quảng Trị để chận đường, Thiếu tá Quách Thưởng, tiểu
đoàn trưởng tiểu đoàn 21 BĐQ, đã chỉ thị cho anh Trần Thy Vân tức tốc đến
đánh C7 để mở đường. Sau vài tiếng đồng hồ quần thảo, địch đã tan rã, chết
còn 9 tên. Trước khi tháo chạy, đại đội trưởng C7, thiếu úy Nguyễn Văn
Đường, giật mìn sập cây cầu Bến Đá. Cây cầu vừa bị giật sập xong thì cộng
quân lại tàn nhẫn pháo kích như mưa vào đoàn người và xe cộ đang dồn vào
một đoạn đường dài khoảng 2 cây số. Thân người lại ngã xuống như rạ trên
quốc lộ đặc biệt là dân chúng kẻ gánh người gồng, tay bồng tay bế đang cùng
nhau chạy giặc. Thế rồi người sống dẫm lên trên người chết, xe cộ đủ loại
như xe jeep, GMC, xe tăng, thiết giáp tìm cách thoát ra khỏi vùng lửa pháo
của cộng quân khiến những xác nằm chết trên quốc lộ dẹp lép trông thật kinh
hoàng! Vì vậy mà khi viết về quốc lộ I trong cuộc triết thoái vào mùa hè đỏ
lửa ở Quảng Trị, một nhà báo nào đó đã gọi quốc lộ này là ĐẠI LỘ KINH
HOÀNG. Thảo nào sau này khi biệt phái lên phòng báo chí Quân đoàn I để dẫn
một phái đoàn ngoại quốc từ Sài gòn ra quan sát cuộc bỏ phiếu gì đó, vì lâu
ngày quá tôi quên mất, ở tỉnh Quảng Trị, khi trực thăng chở chúng tôi bay
ngang phía trên quốc lộ I, anh Nghiêm Phú Phát, trưởng đoàn hướng dẫn phái
đoàn từ Sài gòn ra, đưa tay chỉ xuống quốc lộ rồi hỏi tôi:
- Dưới kia là ĐẠI LỘ
KINH HOÀNG phải không anh?
Tôi trả lời ngay:
- Vâng, thưa
anh.
Trở lại cuộc triệt
thoái nói trên, khi chạy ngang qua Bộ chỉ huy quận Mai Lĩnh, tôi thấy
một thiếu tá Biệt động quân trông có vẻ quen quen đang chỉ huy anh em Biệt
động quân. Đến gần thì ra là Quách Thưởng, thiếu tá tiểu đoàn trưởng tiểu
đoàn 21 Biệt động quân, bạn học với tôi tại trường Phan Thanh Giản và
trường Phan Châu Trinh ở Đà Nẵng lúc trước. Tôi liền cất tiếng gọi:
- Thưởng.
Quách Thưởng quay
lại nhìn tôi rồi nói:
- Ủa, Điền đây nè.
Tôi nói ngay:
- Mình đi theo
Thưởng được không?
Quách Thưởng trả lời
ngay;
- Được chớ, nhưng
thằng nào đi theo Điền vậy, Việt cộng há?
Tôi đáp:
- Lính của mình đó
mà, nó là nhiếp ảnh gia của đơn vị mình.
Sở dĩ Quách Thưởng
nghi ngờ người lính đi theo tôi là Việt cộng vì lúc bấy giờ bọn Việt cộng
cải trang làm lính của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa rất nhiều. Chúng ở khắp
nơi trong các quân binh chủng. Chúng mặc áo quần giống hệt như áo quần của
từng binh chủng vậy khiến anh em trong đơn vị khó kiểm soát. Vì thế các cấp
chỉ huy thuộc các quân binh chủng rất ngạc nhiên khi thấy Việt cộng pháo
kích nhiều khi rất chính xác. Sau khi một vài đơn vị bắt được mấy tên Việt
cộng đề lô nằm ngay trong tiểu đoàn mình mới vỡ lẽ.
Tôi vừa nói xong,
Quách Thuởng liền trao cho tôi một bản đồ rồi nói:
- Cứ nhìn bản đồ mà
chạy theo mình. Điền vào trong nhà kia nghỉ tạm đi mình đang bận chỉ huy.
Thế là tôi và anh
Được vào túp lều tranh gần đấy núp tạm chờ khi nào tiểu đoàn Quách Thưởng
rút về Huế sẽ đi theo.
Tôi vừa buớc vào
trong mái nhà tranh thì nghe tiếng đạn đại bác bay vèo sát trên nóc nhà rồi
rơi ngay phía trước nhà gần bụi tre. Nằm ngay sát xuống nền nhà, tôi nhìn
ra sân ở nơi bụi tre thì thấy một người lính bị thương máu me đầm đìa trên
đầu. Anh ta đang ngoắt tay để gọi những người khác đến cứu nhưng rồi anh đã
ngã gục xuống dưới chiến hào và không thấy ngồi dậy nữa.
Thế là tối hôm ấy,
tôi và anh Được ngủ tạm qua đêm trong túp lều tranh với Quách Thưởng và mấy
sĩ quan trong ban tham mưu của tiểu đoàn 21 Biệt động quân.
Nằm trong túp lều
tranh, tôi nghe đạn đại bác bay liên hồi trên trời rồi tiếng nổ nghe chát
chúa khi gần khi xa. Mặc dầu chạy suốt ngày quá mỏi mệt nhưng vì nghe đạn
đại bác suốt đêm cũng như viên sĩ quan hành quân của tiểu đoàn 21 Biệt động
quân gọi máy liên tục để báo cáo tình hình chiến sự nên tôi cũng chẳng ngủ
được. Khoảng 12 giờ khuya, bỗng có người gọi trong máy xin tọa độ gì đó,
tôi liền nghe tiếng Quách Thưởng nằm phòng bên cạnh thúc giục viên sĩ quan
ban 3:
- Kìa, trả lời kìa.
Có lẽ vì quá buồn
ngủ nên viên sĩ quan ban 3 không trả lời kịp khiến Quách Thưởng phải
thúc giục. Sau đó tôi nghe Quách Thưởng nói tiếp:
- Chấp nhận thôi,
muốn tiến xa nữa thì phải qua giai đoạn ban 3 này thôi.
Vài phút sau tôi
nghe viên sĩ quan ban 3 nói trong máy mà rợn tóc gáy:
- Báo cáo Đại Bàng
tôi nghe thấy tiếng mấy con cua bò sao mà gần quá. Hình như chúng đang bò
ra phía Quốc lộ I.
Viên sĩ quan ban 3
vừa nói xong tôi liền nghĩ bụng;
- Nguy rồi, xe tăng
Việt cộng đang tiến ra phía Quốc lộ I.
Túp lều tranh tôi
đang tá túc qua đêm nằm rất gần Quốc lộ I nên khi nghe như vậy tôi cũng lo
lắng. Nhưng rồi sau đó tiếng xe tăng xa dần rồi im bặt.
Khi tôi thức giấc
thì trời vừa sáng.Tiểu đoàn 21 Biệt động quân bắt đầu triệt thoái để về
Huế. Dĩ nhiên tôi cầm bản đồ đi theo Quách Thưởng. Vì cộng quân đang ở trên
núi pháo kích xuống nên tất cả quân nhân thuộc các quân binh chủng đều di
tản băng qua các cánh đồng ruộng, các làng mạc nằm dọc theo bờ biển để
tránh xa tầm pháo kích của Việt cộng. Tuy nhiên khi di chuyển dọc theo quốc
lộ để về Huế, tôi vẫn đi theo bộ chỉ huy của Quách Thưởng. Nhưng chỉ vài
phút sau đạn đại bác không biết từ đâu pháo tới lại rơi khắp nơi khiến tôi
phải nằm sát xuống đất nhiều lần. Rồi vừa chạy vừa núp vừa núp vừa chạy,
cuối cùng tôi đã lạc mất không biết Quách Thưởng đi về hướng nào mà theo.
Nhìn lui nhìn tới nhìn trước nhìn sau tôi cũng chẳng thấy anh Được, nhiếp
ảnh gia của đơn vị tôi, đâu cả. Để tranh thủ thời gian và khỏi bị lạc
đường, tôi liền mở bản đồ Quách Thưởng trao cho tôi chiều hôm qua ra xem
lại hướng đi. Xem xong tôi nhắm hướng cầu Mỹ Chánh trực chỉ, khi thì băng
qua các đồng ruộng khi thì đi xuyên qua các làng mạc nằm gần ven biển. Một
điều lạ là khi tôi cố ý đi về phía biển để tránh tầm pháo kích của Việt
cộng rồi nhưng không biết đạn đại bác từ đâu lại rơi xuống các đồng ruộng
nơi tôi và nhiều người khác đang di chuyển. Sau này mới biết đạn đại bác đó
được pháo từ các tàu Hải quân của ta bắn lên! Để tránh đạn đại bác từ ngoài
biển pháo vào, tôi và các quân nhân khác liền đổi lộ trình chạy về lại phía
quốc lộ để di chuyển. Mãi đến gần trưa tôi mới đi ngang qua quận Hải Lăng
và vài giờ sau đã đến được cầu Mỹ Chánh rồi vượt qua cầu. Tại đây tôi thấy
Thủy Quân Lục Chiến đang trấn giữ cầu và bảo vệ địa bàn họat động
quanh vùng này. Vừa qua khỏi cầu, tôi thấy xe cộ của các quân binh chủng
đậu chen chúc nhau dọc theo quốc lộ để đón những quân nhân thuộc đơn vị
mình chạy vào.
Lúc đã đến cầu Mỹ
Chánh, tôi liền dừng lại để chờ xem những quân nhân trong đơn vị tôi có
người nào chạy vào được chưa. Đợi mãi đợi hoài vẫn không thấy ai cả. Trong
đầu óc tôi lúc bấy giờ suy nghĩ lung tung. Hay là họ đã gặp Đại úy Đại Đội
trưởng Trần Văn Hải rồi nên đã đi theo ông ta bởi dù muốn dù không,
Đại uý Hải cũng phải vất xe jeep rồi chạy theo quốc lộ để về Huế. Bỗng tôi
thấy một trung úy Biệt động quân nào trông có vẻ quen quen. Khi đến gần,
tôi nhận ra là Nguyễn Xuân Trung, bạn cùng khóa Đà Lạt với tôi. Tôi liền
buột miệng kêu lớn:
- Ê, Trung!
Nghe có người gọi
tên mình, Trung liền quay mặt về phía tôi. Vừa nhận ra được tôi, Trung liền
đến bắt tay tôi rồi nói ngay:
- Mầy biết không,
đm… lần đầu tiên tau chạy bộ 60 cây số từ Đông Hà vào đây đó mầy.
Tôi liền nói:
- Lần đầu tiên tau
cũng chạy bộ như mầy nhưng tau chạy một đoạn đường ngắn hơn mầy, từ tỉnh
Quảng Trị vào đây thôi khoảng mười mấy cây số. Sau vài phút gặp nhau ngắn
ngủi, chúng tôi liền chia tay nhau ngõ hầu tìm xe cộ của đơn vị mình để về
trình diện thượng cấp vì lúc bấy giờ trời đã gần tối. Tôi đang đứng nhìn
quanh nhìn quất bỗng nghe ai gọi từ phía bên phải:
- Trung úy, trung
úy!
Tôi liền quay mặt về
phía người mới gọi thì thấy một viên trung sĩ nhất vừa chạy đến phía tôi
vừa nói lớn:
- Người ta đồn trung
úy chết rồi, người ta đồn trung úy chết rồi!
Đến gần tôi nhận ra
là viên trung sĩ nhất thuộc cấp của tôi. Sở dĩ anh ta có mặt ở đây mà không
nằm trong thành phần di tản chiến thuật của đơn vị tôi, vì anh ở trong toán
di chuyển quan tài của một quân nhân trong đơn vị vào Huế trước lúc triệt
thoái một tuần.
Khi nghe anh ấy nói
người ta đồn trung úy chết rồi tôi liền mỉm cười nhìn anh ta và lòng nghĩ
thầm rằng, chỉ suýt chết cả trăm lần nhưng vẫn còn sống. Thế rồi tôi lên
chiếc xe Dodge anh ta lái ra đón để anh chở về trình diện bộ chỉ huy tiểu
đoàn.
(Trích từ tác phẩm
" Tuyển Tập Văn Thi Nhạc" .
Dương Viết Điền
|