ĐƯỜNG XƯA EM ĐI
Nguyễn Quý Đại
Thời gian dài xa cách trở về
thăm Đà Nẵng, dừng chân trên con đường xưa
nhớ lại kỷ niệm thuở học trò, chúng ta
không khỏi ngỡ ngàng trước những con đường
bị đổi mất tên như: Thống Nhất,
Độc Lập, Duy Tân.. Trước 1975 mỗi
người đều có kỷ niệm một thời không
thể nào quên … Thế hệ chúng ta cũng là nhân chứng
của một giai đoạn lịch sử đau thương, nhiều mất mát mà
người dân xứ Quảng đã từng trải qua.
Những con đường
quen thuộc: Hoàng Diệu, Phan Châu Trinh, Lê Lợi.. hàng ngày
chúng ta đi học còn in dấu những kỷ niệm thân
thương. Hầu hết các cựu học sinh ở
Đà Nẵng cũng có những gắn bó, hãnh diện với
ngôi trường mình đã theo học. Đà Nẵng có
nhiều trường trung học công lập cũng như
tư thục đều mang tên các danh nhân lịch sử.
Những trường gần nhau là Phan Châu Trinh, Phan Thanh
Giản, Bán công Nguyễn Công Trứ, Nữ trung học
Hồng Đức. Thời gian chưa thành lập
trường nữ trung học, thì Phan Châu Trinh còn nữ
sinh duyên dáng, những tà áo dài trắng tung bay ở sân
trường dưới bóng mát của hàng cây kiền
kiền cao vời vợi, và những cây phượng xanh
lá nhưng có nhiều sâu đong đưa trên những
sợi tơ, các nữ sinh sợ qua cơn gió nhẹ
những con sâu có thể rơi trên mái tóc mượt mà.
Trường nữ trung học Hồng Đức thành
lập năm 1967 nữ sinh các năm đệ nhất
cấp chuyển sang, những năm sau trường Phan
Châu Trinh không còn những bóng hồng xinh đẹp thuở
nào.
Trường trung học tư
thục Đà Nẵng, ngày xưa mang tên những danh nhân,
đều có nam, nữ học chung. Trong khi những trường
trung học toàn nữ sinh, nổi tiếng học giỏi
và xinh đẹp ở Huế và Sài Gòn đã chọn tên của
các vua như Gia Long, Đồng Khánh? Tại sao không chọn
tên như Huyền Trân, Ngọc Hân, Ngọc Vạn, phù
hợp với nữ sinh hơn, để họ hãnh
diện với giới nữ lưu của mình?
Đà
Nẵng ngày nay nhiều nơi thay đổi, những nét
đẹp riêng của ngày xưa thân ái biến mất!
nhất là cựu học sinh Phan Thanh Giản, Hồng
Đức, Sao Mai…buồn da diết vì trường bị
đổi tên! Hy vọng
rồi một ngày đó phải lấy lại tên
trường cũ, tên đường xưa. Người
ta phải trả lại sự thật cho lịch sử,
và họ không thể xoá mất niềm tự hào
của những cựu học sinh xuất thân từ các
trường đó. (Trường Sao Mai đổi tên là
Trần Phú, nơi đó đã bán cho một doanh
thương của Mỹ thành lập Hotel? Và một
phần đất của trường Phan Châu Trinh cũ
sẽ bán cho cafe Trung Nguyên?) Thành phố Đà Nẵng ngày
nay được mở rộng, phát triển về du lịch
… Cơn bảo số 9 vừa qua không tránh khỏi sự tàn
phá hư hại nhiều, do sự xây cất không đúng tiêu
chuẩn, người
dân phát hiện ở các đoạn bờ kè dọc theo biển
bị vở vì không có cây sắt nào làm lõi bên trong, khi sóng
lớn tràn qua thì bờ kè bê tông vở bể ngổn ngang, cột
đèn dựng không móng, cầu bắt ngang sông Hàn thường
xảy ra lý do kỹ thuật xây cất.. do sự tham nhũng,
ăn xén rút ruột vật liệu.... Đó là một nỗi buồn của
người dân Đà Nẵng và cho dân tộc Việt Nam,
chiến tranh chấm dứt hơn 3 thập niên rồi nhưng
trong chỉ số
xếp hạng về Phát triển Con người (HDI)
của LHQ tập trung vào ba yếu tố: tuổi thọ
trung bình, học vấn, và mức sống Việt Nam đứng thứ
116/182 quốc gia. Việt Nam đứng sau hầu hết
các nước trong khối Đông Nam Á, Asean, chỉ trên Lào
(133), Campuchia (137) và Miến Điện (138).
Cựu học sinh các trường ở Đà
Nẵng ra hải ngoại, đã thành đạt trong
mọi lãnh vực Kinh tế, khoa học, kỹ
thuật… khắp nơi. Đóng góp hữu ích cho xã
hội. Trước 1972 một số cựu học sinh
Phan Thanh Giản và Phan Châu Trinh du học Đức,
người thành công nhất tại tiểu bang Bavaria là Trần
Gia Phước (HSPTG) em út nhà văn nghiên cứu sử
Trần Gia Phụng là (cựu giáo sư PCT, định
cư ở Toronto, Canada, đã viết bộ Việt
Sử Đại Cương và những tác phẩm văn
học sử giá trị). Trần Gia Phước cũng
như các bạn du học tốt nghiệp tiến sĩ
kỷ sư, sau đó làm việc cho đại học
Siegen và Stuttgart, làm xong luận án giáo sư (habilitation). Phước cũng
đã làm việc cho SEL/ITT/AlcatelLucent và IBM Research Lab.
Phước còn có 27 bằng phát minh được công
nhận, và viết nhiều sách, tài liệu về khoa
học, viễn thông. Trần Gia Phước đang cố
vấn cho các hãng Bosch, Siemens, Datev, cũng như Bộ Giáo
dục và Khoa Học Cộng Hoà liên bang Đức (BMBF),
Cộng đồng châu Âu, về các phát triển tin học
và viễn thông.
Năm 1988 Phước được mời làm giáo sư
thực thụ (chairman) tại Đại học
Julius-Maximilians-Universität Würzburg. Giao Sư Trần Gia
Phước dạy các chương trình điện toán
(computer and communication networks/Informatik / informatics), và đã làm
khoa trưởng khoa toán và tin học (2007-2009), Đại học
Würzburg tiểu bang Bavaria, (ở Đức các chức
vụ trên rất khó, phần lớn là người
Đức, người ngoại quốc phải thuộc
loại thượng thặng lắm mới dành
được địa vị danh dự đó, tỷ
lệ chỉ đếm trên đầu ngón tay). Ngoài ra
Phước còn được nhiều Đại học
trên thế giới mời dạy là „giáo sư thỉnh
giảng“ (canterbury University, RMIT). Như bài thuyết trình
chủ đề về „Next Generation Internet„
được nhiều khoa học gia quốc tế hâm mộ.
Giao Sư Trần Gia Phước (quê quận Duy Xuyên,
Quảng Nam) sự thành công của Phước mang lại
vinh dự cho học sinh trường Phan Thanh Giản
Đà Nẵng và cộng đồng người Việt
tị nạn ở Đức. (trong
phần nầy chỉ nói
đến cựu Học sinh tại Đà Nẵng,
thật ra rất nhiều người xuất than từ
Huế,Hội An,Tam Kỳ…thành đạt rất đông
trên mọi lãnh vực: khoa học kỹ thuật…).
Cựu
học sinh các trường Quảng-Đà đều có
Hội Ái Hữu, sinh hoạt, Đại hội Liên
trường có cơ hội gặp nhau „ôn cố tri tân“ cũng như bảo tồn
với danh xưng của ngôi trường xưa. Trường Phan Châu Trinh
có truyền thống lâu, được thành lập từ
năm 1954 hàng năm tỷ lệ thi đậu Tú tài nhiều
hơn các trường tư thục, vì học sinh đông
mỗi niên khoá hơn 3000, sinh hoạt nhà trường có
kỷ luật nghiêm khắc, có thư viện, phòng thí
nghiệm đầy đủ…
Thời gian trôi qua, chúng ta giờ nầy tóc đã
bạc hoa râm, nhiều người đã lên chức ông bà:
nội-ngoại hàng ngày đưa đón con cháu đi
học, đôi lúc cũng gợi lại một thoáng kỷ
niệm tuổi học trò. Thời chúng ta đi học
thường nghỉ 3 tháng hè, có thể thời tiết mùa
hạ ở quê mình quá nóng? trong khi các quốc gia ở Châu
Âu và Mỹ chỉ nghỉ hè 6 tuần lễ mà thôi. Mùa hè những hàng cây phượng
ở sân trường, trên đường phố, ven sông
nở đỏ thắm dưới bầu trời xanh
biếc, vang vang tiếng ve sầu như bản hòa tấu
cùng vẻ đẹp của thiên nhiên làm say đắm lòng
người. Thời chúng ta chiến tranh bom đạn tàn phá quê hương, miền quê
xa thành phố không có an ninh, các tỉnh lộ thường
bị VC đặc mìn bắn sẻ bắt cóc..Nên nghỉ
hè bạn bè có thể du ngoạn các vùng ngoại ô Đà
Nẵng, Hội An hưởng không khí trong lành, hít thở
mùi thơm của luá, cỏ cây và gió biển, hình ảnh ba
tháng hè nao nức rộn ràng
Sung sướng quá,
giờ cuối cùng đã đến
Ðàn trai non
hớn hở rủ nhau về
Chín
mươi ngày nhảy nhót ở miền quê
Ôi tất
cả mùa xuân trong muà hạ
Xuân Tâm
Thời chiến thanh niên từ 18
tuổi phải thi hành quân dịch nên mỗi muà hè
đến và đi, thường có nhiều thay đổi
trong năm trung học đệ nhị cấp. Nam sinh
từ 18 được hoãn dịch học vấn, nếu
thi hỏng tú tài thì vào trường hạ sĩ quan bộ
binh Đồng Đế Nha Trang, nữ sinh thì tà tà, bị
rớt kỳ thi nầy chờ đến năm sau,
nếu không nản lòng chịu khó học chăm thì có tên
trên bảng vàng.
Thời gian học
trường Phan Châu Trinh, giờ ra chơi hay chờ
học giờ sau, chúng tôi thường đứng
trước tiệm sách Việt góc đường
Thống Nhất nay đổi là “Lê Duẩn” và Lê Lợi.
Nữ sinh Phan Thanh Giản xinh đẹp với chiếc nón lá bài
thơ, áo dài trắng thướt tha đi qua nghe những
lời trêu gẹo của chúng tôi, chắc chắn làm trái
tim các cô rung động, bước chân sai nhịp và từ
đó có những cuộc tình vỡ tan hay thành gắn bó sau
này nên nghiã vợ chồng, tình yêu tuổi học trò thời
đó đẹp trong trắng ấp ủ như thơ ..
Sao em biết
anh nhìn mà nghiêng nón
Chiều mùa thu mây che có
nắng đâu
Nắng sẽ làm phai mái
tóc xanh màu
Sẽ làm khô làn môi en
dịu ướt
……………….
Có sao đâu mà em phải
cúi đầu từ khước
Nếu nghiêng nón có
nghĩa là từ khước
Thì mười ngón tay em
sao bỗng quấn quít đan nhau
Nửa vầng má em
bỗng thắm sắc hồng đào
Ðôi chân bước ..anh
nghe chừng sai nhịp.
Thu
Nhất Phương
Tình yêu
trải dài theo con đường xưa in bóng, những
năm học canh cánh bên lòng với những ước
mơ thầm lặng, để con tim vấn vương
những nỗi buốn vô dạng „tình đậm đà
mực tím mực xanh“
Em vào đệ thất Phan Thanh Giản
Ta lên đệ ngũ Phan Châu Trinh
Đi về cùng chung ngã nên quen mặt
Cùng liếc nhìn nhau cùng lặng
thinh......
Luân Hoán
Tuổi học trò,
mỗi người đều có những nỗi vui
buồn khác nhau, nữ sinh thì thích viết lưu bút
cuối niên học, Nam sinh thích quậy phá đá banh,
đánh bóng rổ vui nhất là những lần thi
đấu với trường Thọ Nhơn,
trường nầy đánh rất hay chiếm
được cúp thể thao. Nữ sinh Thọ Nhơn đồng
phục áo trắng váy xanh, con trai Việt rất khó tán các
em, nhưng nếu các em ra học các trường như
Phan Thanh Giản, là những con nhạn lạc đàn,
những nữ sinh nầy thuộc gia đình giàu văn
minh không bảo thủ, «con gái người Trung hoa phải
lập gia đình với người bản xứ». Nên
đã có cuộc tình của đôi tài sắc thi sĩ Thái Tú
Hạp và Ái Cầm là cựu nữ sinh Phan Thanh Giản? Thiếu-
Lan dáng cao có mái tóc ngắn, nước da màu trứng gà xinh
đẹp như con búp bê, cô gái Tàu mặc áo dài càng thêm duyên
dáng thướt tha đã làm cho nhiều
chàng thư sinh trồng cây si.
Năm học
đệ nhất đánh dấu một giai đọan
trưởng thành của đời học sinh. Đậu
xong Tú tài toàn phần đã thành cô cậu Tú, tương lai
rộng mở hơn. Tôi là cựu học sinh Phan Châu Trinh,
nhưng có kỷ niệm định đoạt cuộc
đời của tôi qua hai kỳ thi Tú tài đều
được sắp thi ở trường Phan Thanh
Giản. Những năm ở Huế chiến tranh càng ngày
thêm khốc liệt, những trận đánh đẫm máu
ở Quảng Trị, Huế luôn nằm trong lo sợ
như TẾT Mậu thân 1968 khói lửa, điêu linh với
hàng ngàn chiếc khăn tang....
Giấy hoãn
dịch học vấn là một chiếc chià khoá cuối
cùng của đời sinh viên. Những năm học
kế tiếp tôi thường gặp thêm các nữ sinh Phan
Thanh Giản, Hồng Đức... ra Huế học đại học. Con
người cũng giống như con chim, một khi
đủ lông đủ cánh thì bay xa. Trước 1975 tôi vào
làm việc ở Saigòn thời gian ngắn, sau 30.4.1975
đổi đời phải học tiếp «hậu
Đại học» của chính quyền mới và họ cho
một từ mới lạ là «ngụy quyền». Cũng may là tôi còn
độc thân không làm khổ lụy gia đình vợ con!
Thân phận chung cả triệu người cùng một hoàn
cảnh lịch sử đổi thay, thời kỳ
đen tối khó quên. Chồng đi học tập cải
tạo, vợ trước đây là những nữ sinh chân
yếu tay mềm phải trăm bề vất vả nuôi
chồng, nuôi con phụng dưỡng mẹ già.
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò
đông
Một duyên hai nợ, âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám
quản công
Trần
Tú Xương
Cuộc đời có
sự bù trừ, không ai phải khổ cả đời, chim
nhốt trong lồng cũng được mở cửa
phóng sinh, tôi được tự do từ trại cải
tạo về, chưa được phục quyền công
dân, thì vượt biên ra biển Đông được tàu
Cap Anamur vớt. Các quốc gia trên thế giới đã
mở rộng bàn tay nhân ái, đóng nhận người
Việt ra đi tìm tự do. Hơn một thập niên,
trại tị nạn đóng cửa chương trình
nhận người từ các trại tị nạn
Đông Nam Á chấm dứt...
Một thời gian sau nhờ bà Khúc Minh Thơ là
người đã có công vận động tranh đấu
cho chương trình H.O «Humanitarian Operation», nhiều gia
đình thuộc diện tù nhân chính trị đã ra đi,
hay theo chương trình Ra Ði Có Trật Tự (ODP). Orderly
Departure Program. Cộng đồng người Việt
ở Hoa Kỳ càng ngày đông hơn, nơi nào có
người Việt nơi đó cờ vàng ba sọc
đỏ tung bay. Hàng năm thường tổ chức
Đại Hội Liên Trường Quảng Đà. Những cánh chim lạc đàn bay về
tổ ấm, dù nơi đó không phải ở trên quê
hương thân yêu! xa quê hương chúng ta có dịp cùng
sống lại với tuổi học trò, khó quên những
trận mưa giông bốc mùi đất nồng nặc,
những đêm trăng vằng vặc trong tiếng dế
thâu đêm. Trưa hè bên bờ tre, giếng nước,
tiếng ve sầu chỉ còn lại một dư âm mãi mãi.
Quê hương Quảng Nam chúng ta đã xa cách, Những
ngày hội ngộ rồi chia tay nuối tiếc
Giờ họp mặt, gặp nhau dăm
mười đứa
Tóc hoa râm, vai nặng gánh phong trần
Nợ áo cơm cuối đời chưa
trả hết
Mộng tang bồng tan biến tuổi
hoa niên
Lam
Hà
Xứ cờ hoa đất rộng, người
Việt đông lợi thế hơn ở Các quốc gia Âu
Châu. Nên từ Houston, Washington, San Jose, Boston.. cho tới Little
Saigon Thủ
đô văn hóa của người Việt tị nạn
CS là những nhip cầu nối kết
được tình đồng hương, cùng
trường sống lại kỷ niệm đẹp
đã qua. Kính chúc quý Đồng Hương luôn
bình an và may mắn, sức khoẻ tốt tiếp tục
thành công trên mọi lãnh vực, để hãnh diện làm
người con Quảng Nam của “Ngũ Phụng Tề Phi”