DÂN SINH, DÂN TRÍ, DÂN KHÍ
Nhân là Người, Dân cũng là
Người.
Nhân là Con Người ở trạng thái
TĨNH, con người không bị tác động bởi
tham, sân, si, con người ngự trị trên TRUNG
ĐẠO, con người của chân, thiện, mỹ.
Dân là con người ĐỘNG, con
người bị chi phối bởi thực tại
thường xuyên biến thiên, bị chi phối bởi
chính trị, kinh tế, lịch sử…, con người khi
thiện, khi ác, khi tin yêu, khi nghi ngờ.
Tuy nhiên TĨNH và ĐỘNG là hai mặt
không thể tách rời của một bàn tay. Vì vậy trong
dân có nhân và trong nhân có dân. Sống là hành trình dân tìm về
nhân, hành trình “nhân hóa” dân. Mức độ nhân hóa của
mỗi người tuy có khác nhau, nhưng nhân hóa là một
hiện thực của đời sống: tĩnh là
gốc của động, nhân là gốc của dân.
Sống ổn định là sống hạnh phúc. Tìm về
nhân tức là tìm về hạnh phúc, là ước mơ
thường hằng của đời dân. Bằng cách nào
dân có thể sống gần nhân, có nhiều cơ hội
thể hiện nhân? Chí sĩ PHAN CHÂU TRINH đã trả
lời câu hỏi vừa nêu bằng cách chỉ ra ba
chuẩn mực xây dựng đời người:Hậu
Dân Sinh, Khai Dân Trí và Chấn Dân Khí.
Hậu Dân Sinh: Đời sống
phải no cơm, ấm áo. Có thực mới vực
được đạo. Đạo làm dân, đạo làm
người.
Khai Dân Trí: Muốn thực
hiện một đời sống đầy đủ
cơm áo và các loại tiện nghi vật chất khác, con
người cần có hiểu biết trong rất nhiều
lãnh vực khác nhau: nghề nhiệp chuyên môn, kinh tế, tài
chành, thương mãi, giao thông, vận tải, pháp lý…
gọi chung là dân trí.
Chấn Dân
Khí: Dân
trí là công cụ giúp xã hội có được khối tài
sản vật chất cung ứng cho cuộc dân sinh. Câu
hỏi đặt ra là: Làm thế nào để hoạt
động dân sinh diễn ra trong công bằng và ổn
định? Làm thế nào để quyền lực chính
trị các loại không có khả năng nhân danh vài kiểu
ngụy biện của chế độ tư bản nhà
nước hay tư bản tư nhân để độc
chiếm toàn bộ quyền lợi kinh tế tài chánh
của quốc gia ? Hẳn nhiên, dân trí giúp con người
có thừa hiểu biết thế nào là trái công bằng,
thế nào là nghĩa vụ bảo vệ hạnh phúc chung. Tuy nhiên biết điều
thiện không có nghĩa là đương nhiên hành
động phục vụ điều thiện. Muốn tri
và hành hợp nhất trong trường hợp này con người
cần được tôi luyện trên một học trình
đặc biệt. PHAN CHÂU TRINH goi học trình kia là
CHẤN DÂN KHÍ.
Dân khí là sức mạnh tinh thần của
người dân. Sức mạnh này giúp con người
phục vụ sinh hoat xã hội trong hai tình huống khác
nhau: Một là can đảm
từ bỏ điều ác ám tàng bên trong tâm trí của
mỗi người để hành động theo thiện
tâm. Hai là can đảm
chống lại điều ác phát xuất từ các
thế lực đen, đặc biệt là thế lực
độc tài, độc đảng, thế lực
độc quyền tham ô, thế lực làm tay sai cho ngoại
xâm.
Dân sinh và dân trí chỉ biến người
dân trở thành chuyên viên các loại, nhiều lắm là chuyên
viên khoa bảng. Dân khí đi kèm với dân sinh và dân trí
mới thực sự đẩy con người tiến
lên hàng ngũ trí thức hướng thượng, trí
thức chân chính.
Dân sinh và dân trí chỉ tạo ra sân chơi cho
xã hội. Dân khí mới làm cho cuộc chơi kia diễn ra
trong công bằng và hạnh phúc. Dân sinh và dân trí chỉ
tạo ra triết lý mặt phẳng, dân khí đã biến
triết lý mặt phẳng kia thành triết lý lập
thể, triết lý bay bổng. Trong điều kiện bay
bổng vừa kể, tư tưởng Phan Châu Trinh
vừa có điều kiện
nhìn đời sống một cách tròn đầy và
sinh động vừa có khả năng mang lại
những giải đáp thích nghi và kịp thời dành
cho vô số khó khăn của
xã hội. Đó là giá trị cốt lỏi hàm chứa bên
trong ba trụ cột tư tuỏng Dân sinh, Dân trí, Dân khí
của nhà cách mạng Phan Châu Trinh./.
ĐỖ THÁI NHIÊN